قضیه شرطیه متصلهقضیه شرطیه متصله، به‌معنای قضیه شرطیه دالّ بر ثبوت یا سلب اتصال بین مقدّم و تالی است. ۱ - اقسام قضیه شرطیهقضیه شرطیه، دارای دو قسم اصلی است: شرطیه متصله و شرطیه منفصله. ۲ - توضیح اصطلاحدر قضیه شرطیه متصله حکم می‌شود به ثبوت یا نفی اتصال و پیوستگی و ملازمه دو نسبت. به عبارت دیگر قضیه شرطیه متصله، قضیه‌ای است که در آن حکم شده است به ثبوت یا سلب نسبتی به فرض ثبوت یا سلب نسبتی دیگر، مثل: "هر گاه جسم حرارت ببیند منبسط می‌شود". ۳ - قضیه شرطیه وضعیهشرطیه متصله را "وضعیه" نیز می‌نامند زیرا وضع، به معنای نهادن یا وجود چیزی است، و چون در متصله حکم به وجود چیزی با فرض وجود شئ دیگر، یعنی عدم انفکاک جزء دوم (تالی) از جزء اول (مقدّم) می‌شود، از این جهت "وضعیه" نامیده شده است. ۴ - تقسیمات شرطیه متصلهقضیه شرطیه متصله، به لحاظ‌های مختلف قابل انقسام است: ۱. به لحاظ کمیت: اگر حکم به اتصال مقدم و تالی، شامل همه شرایط و حالات باشد آن را "قضیه متصله کلّیه" می‌گویند مثل: "کلما کانت الشمس طالعة فالنهار موجود". و اما اگر اختصاص به شرایط و حالات یا زمان‌های خاص داشته باشد آن را "قضیه متصله جزئیه" گویند، مانند: "قد یکون اذا کانت الشمس طالعة کان النهار موجوداً". ۲. به لحاظ کیفیت: اگر حکم به ثبوت اتصال بین مقدم و تالی شود آن را "شرطیه متصله موجبه" می‌گویند مانند: "ان کان زید انسانا فهو حیوان". و اما اگر حکم به سلب و نفی اتصال بین مقدّم و تالی شود آن را "شرطیه متصله سالبه" گویند مثل: "چنین نیست که اگر دیانت در جامعه نباشد، رذایل اخلاقی شایع نشود". ۳. به لحاظ مطابقت و عدم مطابقت با واقع: اگر مفاد قضیه مطابق واقع بود "قضیه متصله صادقه" است مانند: "اگر کسی در آب نباشد غرق نمی‌شود". و اگر مطابق با واقع نبود "قضیه متصله کاذبه" خواهد بود مثل: "اگر کسی در آب نباشد غرق می‌شود". [۶]
فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال المیزان، ص۴۵.
[۷]
جرجانی، میر سید شریف، الکبری فی المنطق، ص۱۷۸.
[۸]
ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة، ص۱۵۲.
[۹]
قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۸۴.
[۱۰]
ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معیار العلم في فن المنطق، ص۸۶.
[۱۱]
شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات، ص۱۸.
[۱۲]
خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۸۸-۸۹.
[۱۳]
گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۱۰۹.
۵ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • گرامی، محمدعلی، منطق مقارن. • خوانساری، محمد، منطق صوری. • فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال المیزان. • شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات. • ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معيار العلم في فن المنطق. • ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة. • مظفر، محمدرضا، المنطق. • جرجانی، میر سید شریف، الکبری فی المنطق. • سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة. • علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید. • قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه. • خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس. • مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه. ۶ - پانویس
۷ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «قضیه شرطیه متصله»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۳/۲۰. |